Op een of andere manier ben ik altijd gefascineerd geweest door de verschillen in grafcultuur tussen beschavingen. Iedereen die wel eens op een begraafplaats in het buitenland is geweest zal het opgevallen zijn dat die er anders uitzien dan in Nederland (of België). Ieder land en ieder geloof heeft zo zijn eigen gewoonten betreffende de ter aarde bestelling, het rouwproces of het herdenken van de overledenen.
In het dorp waar wij wonen is 80% van de bevolking Moslim. De andere 20% is Orthodox Christelijk of niet/anders gelovig (het handjevol buitenlanders). Dat reflecteerd zich ook in de begraafplaatsen in ons dorp. Er is de Islamitische begraafplaats, ter grootte van zeker 2 voetbalvelden, en er is iets verder afgelegen een Bulgaars-Orthodox begraafplaatsje van hooguit een half voetbalveld.
De verschillen tussen de twee begraafplaatsen gaan verder dan alleen de afmetingen: Wat direct opvalt is het verschil in Alfabet van de grafschriften. Op de Islamitische begraafplaats wordt het latijnse schrift gebruikt en op de Bulgaars-Orthodoxe begraafplaats zijn de teksten in Cyrillisch schrift. De Moslims krijgen ook meer ruimte dan de Christenen, die zó dicht tegen elkaar aan begraven liggen dat het moeilijk is om niet over een graf te lopen. De Christenen kunnen rekenen op bezoek van de nabestaanden die kaarsjes branden in de in de grafsteen ingebouwde lantaarns voor waxinelichtjes, en ik heb de indruk dat dat bij de Moslims niet zo intensief gebeurt.
Om te voorkomen dat de begraafplaats een chaos wordt zijn er regels opgesteld die op een plakkaat aan de muur van een gebouwtje hangt. Het gebouwtje herbergt een paar bankjes, een tafel, twee scheppen, een kruiwagen en een laddertje. Op het plakkaat staat onder meer dat je niet over de graven mag lopen en dat je niet je eigen graf mag graven zonder toestemming van de burgemeester.
Ik heb zelf nog geen ter aarde bestelling mee mogen maken hier. Van kennissen hoorde ik dat in hun dorp het stoffelijk overschot in doeken gewikkeld werd en met de nabestaanden op een aanhanger achter een tractor naar de begraafplaats werd gereden. Daar werd het stoffelijk overschot in een uitgegraven graf gelegd en werd de boel dichtgegooid. Dat was het. Het kan natuurlijk ook een stuk luxueuzer, met een echte lijkwagen. De lijkwagen hieronder heb ik al een aantal keren zien staan in Sevlievo., ik hoop nog een tijdje mee te gaan, maar als de dag daar is hoop ik dat ze me hierin naar mijn laatste rustplaats zullen brengen!
In Nederland zie je niet veel steenhouwerijen die grafstenen produceren. Ze zijn er natuurlijk wel, maar ze werken een stuk discreter dan in Bulgarije. In Sevlievo heb ik al drie winkels voor grafmonumenten en decoraties gezien. De stenen staan gewoon buiten tegen de gevel.
Als de overledenen eenmaal begraven zijn is daarmee de kous nog lang niet af. In Bulgarije is het een gewoonte om iedereen er aan te herinneren dat een dierbare op een bepaalde datum is overleden, en dat tot vele jaren daarna. Er worden te pas en te onpas postertjes opgehangen met foto’s van de overledene. Ze worden op huisdeuren en garagedeuren geplakt, op bomen gespijkerd, aan hekken gehangen en op speciaal daarvoor opgerichte stellages gehangen (om te voorkomen dat mensen ze bijvoorbeeld in de bushalte hangen of op andere, minder gepaste plekken). Ze worden opgehangen maar nooit meer verwijderd, met als gevolg dat de foto’s langzaam en misschien wel toepasselijk, verbleken en hun kleur verliezen, net als de overledenen zelf.
