4. Winter en verwarming

Vandaag, 29 november 2022, werden we wakker met sneeuw. Een week geleden zag ik al een bericht van de eerste sneeuw in het Rhodope gebergte, op de grens met Griekenland, en gisteren beelden met sneeuw uit Sofia, maar nu zijn ook wij aan de beurt.

Tegen het eind van de zomer zag je in het dorp her en der al de leveringen van hout voor de aankomende winter. Ik had zelf het sloophout van de renovatie van het schuurdak al kleingezaagd en voor de zekerheid nog 10 kuub hout laten aanrukken van een lokale handelaar.

Met onze emigratie afgelopen april, kwamen ook de plannen voor renovatie en vooral modernisatie van ons huis. Ik hou van de gezelligheid van een houtkachel, maar weet ook uit ervaring wat de nadelen zijn: Een koud huis als je ’s ochtends je bed uit moet, stof en as, dagelijks de kachel moeten schoonmaken, minstens één keer per jaar de schoorsteen (laten) vegen, hout bestellen, hout klein maken en opstapelen. Bovendien worden veel van die nadelen alleen maar groter als je ouder wordt. Mijn rug was deze nazomer al niet blij met de inspanningen om 10 kuub hout van de oprit naar de houtschuur te verplaatsen, en dan was het al gezaagd en gekloofd!

We hadden een wijze beslissing genomen over de verwarming: Laten we deze winter afwachten en onze plannen laten afhangen van de ervaringen komende winter. In ieder geval zal er genoeg hout zijn om de aankomende winter door te komen. Vergeleken met het comfort van de gasgestookte centrale verwarming die we in Den Haag hadden, is het nu al een stap terug, maar waarschijnlijk is dat ook een kwestie van wennen.

Ik had voor ons vertrek al veel nagedacht en onderzoek gedaan naar alternatieven voor de twee houtkachels in ons huis:

• Centrale verwarming op gas, omdat ons dorp een gasnetwerk heeft. Petko Slaveykov is in dat opzicht uniek in Bulgarije. Helaas heeft ons huis (nog) geen aansluiting, maar als meerdere huizen in onze straat een aanvraag doen zou dat wel tot de mogelijkheden behoren. Helaas kun je de gasleverancier niet kiezen, dus je kunt ook niet overstappen als de prijs je niet aanstaat. De huidige situatie in Europa maakt deze optie ook niet meer aantrekkelijk, en is bij deze naar de prullenmand.
• Centrale verwarming op pellets. De “next best thing” na de gas variant, dacht ik. Om mij verder hierin te verdiepen ben ik lid geworden van een Facebook pagina in Bulgarije over dit onderwerp. Als ik lees over al de problemen die mensen hebben met hun kachels/boilers, en de onbetrouwbaarheid van de levering en kwaliteit van pellets, is dit eigenlijk geen aantrekkelijk alternatief. Bovendien moet je nog steeds met de brandstof, in dit geval zakken van 15Kg. pellets zeulen want bulk leveringen kennen ze hier niet.
• Infrarood verwarming. Nadat ik me verder ingelezen had op dit alternatief, kwam ik tot de conclusie dat dat niet echt de oplossing is. Het kan hooguit als bijverwarming dienst doen, op de plaats waar je zit.
• Centrale verwarming met een houtkachel of boiler met watermantel. Dit zou een mogelijkheid zijn, maar vergt, als je het goed wilt doen, een flinke installatie. Ik heb dit soort verwarming wel in Zweden gezien, waar dan in de kelder van het huis een houtgestookte boiler stond, met een of twee geïsoleerde watertanks van 1000 liter inhoud. De boiler warmt dan eerst de radiatoren in het huis op, en vervolgens de watervoorraad, die dan water blijft circuleren door de radiatoren, ook als de boiler niet meer heet is. Op die manier stoken de Zweden hun boiler twee keer per dag heet en is het niet heel veel werk om het huis warm te houden. Helaas heb ik die techniek met de voorraadvaten hier nog niet gezien. Ik zie genoeg commentaren van expats op Facebook die een houtgestookte CV hebben en dus de hele dag moeten stoken om het huis warm te houden. Gezien de problemen met de gasleveringen en gasprijzen in west Europa rijst ook de vraag of het hele huis verwarmen eigenlijk wel nodig is.
• Warmtepomp zou prachtig zijn, zeker in combinatie met zonnepanelen en thuisbatterij. Helaas zijn dit soort technieken nog niet ingeburgerd in Bulgarije. De haast met dat soort innovatie is hier ook niet aangezien de meeste mensen nog op hout stoken en vaak niet de financiële middelen hebben voor dat soort investeringen. Zonnepanelen zie ik her en der wel opduiken, maar vooralsnog zijn het vaak commerciële installaties en maar zelden privé installaties. Het begint wel te komen, want ik zie steeds meer advertenties van leveranciers van zonnepanelen en aanverwante technologie, maar de meesten leveren alleen de spullen maar doen geen installatie. Natuurlijk zijn er wel installateurs, maar betrouwbaarheid en garanties zijn hier minder goed (niet) geregeld. Dit is een interessant alternatief, maar ik zou hier het liefst nog wat jaren mee wachten, tot de markt voor dit soort technologie hier wat volwassener is geworden.
• Airco. Die zie je hier wel veel natuurlijk. En ze kunnen meestal ook verwarmen, in ieder geval die van mij wel. In de ruimte waar ik nu zit te typen is het lekker op temperatuur gekomen met de airconditioning. Ik weet alleen nog niet wat het stroomverbruik is van de airco bij verwarming. Ook is onze airco niet geschikt om meer dan één ruimte te verwarmen.

Vooralsnog houden we het dus deze winter bij de twee houtkachels in het huis, één in de woonkamer en één in de keuken waar we overdag vaak vertoeven.

De prijs van stookhout varieert hier naar gelang je dichter bij de winter komt. Was de prijs in de lente nog 100 Leva de kuub, tegen het eind van de zomer was die gestegen naar 140 Leva en in de herfst werd dat 170 Leva. Doorgaans wordt hout geleverd in lengtes van 1 meter, en niet gekloofd. Wil je wel gekloofd en gezaagd hout, dan is dat uiteraard duurder. Ik betaalde in oktober voor 10 kuub hout, gekloofd en gezaagd in lengtes van 25 cm., 1700 Leva plus 100 Leva voor de het vervoer. Ik moet er wel bij zeggen dat de bestelling was geregeld door een Bulgaarse vriend. Vaak betaal je als expat meer, zeker als je de taal niet goed beheerst.

Wat me opvalt hier is dat veel mensen pas laat in het jaar hout kopen. Dit hout komt vers uit de bossen en heeft dus nauwelijks tijd om te drogen. Ik neem aan dat niet veel mensen de ruimte en het geld hebben om hout voor twee jaar op te slaan voordat het de kachel in gaat, al zou dat wel veel beter zijn voor de verbranding. Vorig jaar winter waren we ook in Bulgarije en toen werd duidelijk dat als honderden kachels staan te snorren in een klein dorp als het onze, en er geen wind is, de luchtkwaliteit erbarmelijk is.

Eén beslissing die we al wel gemaakt hebben betreffende renovaties, is gevel isolatie. Welke verwarming we ook zullen kiezen, het zal altijd lonen en comfortabeler zijn om het huis te isoleren. De laatste prijsopgave die ik vorig jaar gehad heb was 250 Leva per vierkante meter, inclusief materiaal van 10 cm dik. Ik ga me hier nog verder in verdiepen.