5. Evaluatie: 1 jaar in Bulgarije

Enkele dagen geleden was het een jaar sinds we ons voorgoed in Bulgarije vestigden. De laatste dagen probeer ik daar iets zinnigs over te formuleren maar het stokt een beetje. Iemand vroeg me een tijd geleden of het hier beviel, en ik kon daar eigenlijk geen goed antwoord op geven. Naar een ander land verhuizen is niet gemakkelijk, je loopt tegen grote en kleine problemen aan en het gezegde “’s lands eer, ’s lands wijs” krijgt een diepere betekenis dan bij de gemiddelde vakantie ervaring. Als ik mezelf afvraag of ik blij ben met de keuze die we meer dan een jaar geleden maakten, of dat ik spijt heb van onze beslissing, dan zeg ik dat ik niet ontevreden ben.

Onlangs ben ik een paar dagen terug in Nederland geweest. Ik wilde wat dingen kopen die hier moeilijk te krijgen zijn en die verband houden met mijn radio-amateur hobby. Natuurlijk maakte ik van de gelegenheid gebruik om wat ingrediënten in te slaan voor Indische gerechten en wat heimwee artikelen zoals ontbijtkoek en pindakaas van Calvé. Ook heb ik me tegoed gedaan aan verse zeevis want dat is hier in het binnenland ook niet voorhanden. Wat me in Nederland direct trof was de drukte, die was ik al helemaal ontwend. Gelukkig wilde ik na een paar dagen naar huis, en daarmee bedoel ik ons huis in Bulgarije, ik besefte dat dat een goed teken was. Ik denk dat het iets belangrijks zegt; ik begin me hier thuis te voelen.

Om een korte opsomming te maken van de verschillen in ervaringen tussen voor en na de verhuizing heb ik een klein lijstje gemaakt:

• Ik voel me meer ontspannen dan voorheen, ondanks dat ik iedere dag dingen te doen heb. Er zit minder druk achter de dingen die ik MOET doen; veel dingen kunnen ook wel even wachten tot het niet regent of omdat het vandaag niet goed uitkomt. De dingen die ik moet doen zijn vaak op zichzelf ontspannend, zoals werken in de tuin.
• Niets administratiefs is hier eenvoudig en kan een hoop frustratie opleveren. (Dat heeft voor een deel te doen met mijn naam; ik kom uit een katholiek gezin en heb drie voornamen. Daar zijn formulieren in Bulgarije niet op ontworpen. Hier heeft iedereen één voornaam, één naam van de vader en een achternaam. In totaal dus drie namen. Alles wat daarvan afwijkt past niet op een Bulgaars formulier. Ik overweeg zelfs om mijn naam te veranderen. Het heeft ook te maken met het onderscheid tussen Bulgaren en buitenlandse ingezetenen. Het persoonsnummer van een buitenlander begint met 100, dat van Bulgaren geloof ik met 110. Veel computerformulieren zien ‘100’ als een fout en kunnen daardoor niet ingevuld worden. Ik kon hierdoor bijvoorbeeld geen reisverzekering afsluiten voor mijn tripje naar Nederland.
• Je niet verstaanbaar kunnen maken of je niet uit kunnen drukken is voor mij enorm frustrerend. Kon ik voorheen iemand in vloeiend plat Haags de huid volschelden, nu kan ik me amper verontschuldigen voor het feit dat ik de taal niet spreek of een ander niet versta. De online lessen werpen ondertussen kleine vruchtjes af, maar het gaat niet snel. Een van mijn Bulgaarse vrienden zei dat hij over twee weken alleen nog maar Bulgaars tegen me zal spreken. Misschien is dat nog wel de beste methode, dwang!
• Autorijden geeft hier andere stress dan in Nederland. Voorheen, als ik al de auto nam, schoof ik aan in de niet aflatende stroom verkeer die over de Nederlandse wegen beweegt, hier ben ik vaak een van de weinige weggebruikers in de directe omgeving. Wat me wel vaak een adrenalineshot geeft zijn de inhaalmaneuvres van mijn tegenliggers die vlak voor me weer terug op hun weghelft duiken. De vergezichten waarop je hier af en toe wordt getrakteerd zijn adembenemend maar daar staat tegenover dat de slingerwegen al je aandacht opeisen, vooral ook omdat je vaak ook nog eens de gaten in het wegdek moet omzeilen.
• Contact maken met anderen is niet moeilijk hier. Als je een paar verontschuldigende woorden Bulgaars kunt spreken is het ijs al gauw gebroken en zijn mensen behulpzaam. Met handen, voeten en Google kom je een heel eind. Het heeft wellicht ook te maken met het verschil tussen in een stad wonen en in een dorp; hier weet iedereen ondertussen wel dat ik ‘de buitenlander’ ben en dat ik iedere ochtend door het dorp wandel, een beetje een bezienswaardigheid, in Den Haag was ik anoniem, behalve bij de kapper en de visboer.
• Een thermostaat hebben we (nog) niet. Als het koud is maak ik de kachel aan en in de koudste nachten draag ik een piyama, iets wat ik voorheen nooit deed. Je went er snel aan en het heeft ook wel iets: De seizoenen zijn hier nog echt voelbaar. In de winter sta ik wat later op en in de zomer is de ochtend het beste deel van de dag. Als het te warm wordt ga ik naar binnen en soms gaat dan ’s avonds de airco aan om de slaapkamer af te koelen.

Er zijn vast nog veel meer verschillen tussen voor en na, maar het komt allemaal een beetje op hetzelfde neer: Zaken zijn niet beter of slechter, maar ze zijn wel anders dan voorheen, en dat is even wennen. Dat “even” is natuurlijk een rekbaar begrip; het duurt duidelijk wel meer dan een jaar om in te burgeren, en zeker om de taal te leren. Ondanks een aantal frustraties heb ik het naar mijn zin en heb ik goede hoop.

Het is hier vandaag 2e Paasdag, Orthodox Pasen. Ook hier zijn de supermarkten gewoon open op eerste en tweede paasdag, maar veel kleinere winkels in de dorpen zijn maar beperkt open. Een traditioneel brood met Pasen is Kozunak, maar ook hier is het een feest voor de kinderen om paaseieren te verven in verschillende kleuren. Er wordt hier ook vaak een heel lam bereid in de oven met Pasen.

Ik zag gisterenochtend, eerste Paasdag dat er een dak vernieuwd werd in het dorp, dus het werk gaat ook met Pasen gewoon door.